Toen mijn vader overleed, voelde alles kloppend. Het stervensproces was, hoe vreemd dat misschien ook klinkt, een zachte overgang. Liefdevol, sereen. Ik sprak er met lichtheid over, met oprechte dankbaarheid voor hoe het was gegaan. Het leven ging door. Mijn werk ging door. Twee dagen na zijn overlijden zat ik alweer in klantsessies, en dit voelde kloppend en natuurlijk. Alsof er geen pauze nodig was. Alsof ik gedragen werd door iets groters. Maar rouw laat zich niet plannen. Over de onvermijdelijkheid van rouw.
Nu, maanden later, merk ik dat ik niet ontkom aan het verwerken van zijn afwezigheid. Het landde pas echt nadat ik in Oeganda met mijn blote voeten de aarde raakte. Letterlijk geaard in een land dat me diep raakte, voelde ik hoe de rouw zich in mijn lichaam had vastgezet. Niet als verdriet dat om aandacht schreeuwde, maar als een stille, onmiskenbare aanwezigheid. Rouw dringt zich niet op, maar is er.
Rouwen en verwerken in vele vormen
Je kunt het niet ontwijken. Je kunt er niet aan ontsnappen, al zou je dit willen. Rouwen kun je niet overslaan, en het vraagt om vertraging. En ook al zorg ik altijd wel voor ruimte en lucht in mijn agenda, toch voelde het nu anders dan ik eerder heb meegemaakt. Ik zag hoe het geleidelijk, maar tegelijkertijd krachtig op mijn deur klopte. Dit is de onvermijdelijkheid van rouw.
De ruimte geven aan rouw gaat niet alleen over het verlies van een dierbare. Het leven zelf is een aaneenschakeling van begin en einde. Van relaties die eindigen, vriendschappen die veranderen, werk dat niet langer past, een droom die niet uitkomt, een levensfase die je afsluit. Ook daar hoort rouw bij.
We rouwen om de banen die we achterlaten, om een huis waarin we niet langer wonen, om een versie van onszelf die we zijn ontgroeid. Soms rouwen we zelfs om dingen die nooit zijn gebeurd – de kansen die we niet hebben gegrepen, de woorden die we niet hebben uitgesproken, de wegen die we niet zijn ingeslagen. En net als bij het verlies van een dierbare, vraagt ook deze vorm van rouw om gezien en doorleefd te worden.
Een plek opschuiven in de piramide
Als je een ouder verliest, schuif je op in de piramide van generaties. Onbewust verandert je plaats in het grotere geheel en word je je bewuster van je eigen sterfelijkheid. Dit besef sijpelt langzaam binnen, maar voelt als een verschuiving in mijn hele wezen.
Door het ‘thuiskomen’ in Oeganda, het aarden, letterlijk met beide benen op de grond, werd dit getriggerd. Mijn vader is er niet meer. Althans, niet meer in zijn aardse vorm. Geen warme armen meer om me heen, geen liefdevolle en zachte blik in zijn ogen als hij naar me keek.
Wanneer ‘normaal’ niet meer hetzelfde is
Het was geen plotselinge realisatie, maar iets dat druppelsgewijs kwam. Een optelsom van momenten, zoals het missen van zijn stem aan de telefoon op mijn verjaardag of de stilte waarin ik thuiskom en aan hem denk. De dagen waarin alles ‘normaal’ lijkt, maar waarin ik opeens voel dat ‘normaal’ niet meer hetzelfde is.
Dan rolt er een traan over mijn wang, adem ik diep in en uit, en sta ik stil bij wat er was. Zo ervaar ik rouw niet als een directe pijn, niet als een rauwe wond, maar als een gelaagd proces. Subtiel en krachtig tegelijkertijd. Iets waar je in ieder geval niet omheen kunt. Het maakt me kwetsbaar en herinnert me eraan dat dit aandacht nodig heeft.
Dit besef van eindigheid strekt zich verder uit. Het beperkt zich niet tot het verlies van mijn vader alleen. Het laat me ook stilstaan bij de manier waarop ik naar mijn eigen leven kijk, naar de relaties die ik heb gehad, naar de eindes die ik onderweg heb meegemaakt en naar wat daaruit is ontstaan.
Rouw is niet alleen terugkijken, het is ook een spiegel
Met het verlies van een ouder kijk je onvermijdelijk opnieuw naar de relatie die je met hen had. In mijn geval heeft het overlijden van mijn vader me niet alleen met hem verbonden, maar ook met de dynamieken die ik met mannen in mijn leven heb gekend en nog ken. Ik realiseer me dat mijn vader de eerste en misschien wel enige man was die onvoorwaardelijk van me hield.
Hoe ben ik als dochter voor mijn vader geweest? Wat is de link tussen de band met mijn vader en de relaties die ik in mijn leven heb gehad? Hoe is de band van mijn eigen kinderen met hun vader? En hoe verhoud ik me tot mannen in vriendschappen?
Rouw is niet alleen terugkijken, het is ook een spiegel. Het laat je zien wat je hebt geleerd, wat je hebt meegekregen, en ook wat nog meer zichtbaar mag worden. Wat je nog mag helen. Daarbij gaat het juist niet alleen over degene die er niet meer is, maar ook over andere relatiepatronen en verbindingen in je leven. Het vraagt tijd. Het vraagt ruimte. Het vraagt stilte om te luisteren naar wat er diep van binnen aan de oppervlakte wil komen.
De illusie van doorgaan
In onze maatschappij is er weinig ruimte voor rouw. Er is geen collectief ritme dat ons helpt om een verlies werkelijk te integreren. Alles gaat door. En dus gaan wij ook door. Maar ergens onderweg eist rouw zijn plek op. Voor mij kwam die confrontatie in de weken na mijn avontuur in Oeganda. Misschien komt het voor jou in een onverwachte huilbui. In een geur die je terugbrengt naar vroeger. In een leegte die je pas voelt als je eindelijk stilzit.
En dit geldt niet alleen voor rouw om een persoon. Het geldt voor elk einde dat we ervaren. Hoe vaak gunnen we onszelf écht de ruimte om te rouwen om een afgesloten hoofdstuk? Een baan die we loslaten? Een droom die we moeten herzien? Een relatie die ten einde komt? Een levensfase die voorbij is?
De vraag is niet óf rouw komt, maar of je bereid bent om de vertraging toe te laten.
5 vragen om rouw ruimte te geven
- Waar in je lichaam voel je het verlies? Rouw is niet alleen een emotie, het zit ook fysiek opgeslagen. Kun je contact maken met de plek in je lichaam waar het zich vastzet?
- Welke herinneringen komen steeds terug? Zijn er momenten uit je verleden die blijven opkomen, bijvoorbeeld in je dromen? Wat willen ze je vertellen?
- Welke eindes in je leven heb je niet echt verwerkt? Zijn er relaties, banen, dromen of fases waar je niet bewust afscheid van hebt genomen en die nog als een open einde voelen?
- Hoeveel ruimte geef je jezelf om te rouwen? Sta je jezelf toe om te voelen, om verdriet toe te laten? Of houd je jezelf bezig om de pijn te vermijden?
- Wat heb je nodig om te verzachten? Is het stilte? Aandacht voor je lichaam? Schrijven? Een fijn gesprek? Wat helpt jou om niet alleen te denken over rouw, maar het ook te doorvoelen?
Rouw als thuiskomen in jezelf
Rouw is een vorm van thuiskomen. Niet alleen in het verlies, maar in jezelf. Het is geen lineair proces, geen vaste lijn, geen ‘klaar’ zijn. Het is een laag die je meeneemt in je leven, een zachte rimpeling die door echoot. En als je het durft toe te laten, brengt het je dichter bij wie je werkelijk bent.
En ik weet: rouw is niet iets om doorheen te rennen. Het vraagt om het aan te kijken, om het te voelen en het daardoor te laten verzachten. Want pas als je er ruimte voor maakt, wordt het niet langer een gewicht dat je draagt, maar een deel van jou dat mag voortbestaan.
Voel je herkenning in deze woorden?
Zijn er open einden in je leven die aandacht vragen? Heeft het lezen van deze blog ‘De onvermijdelijkheid van rouw’ je wakker geschud. Misschien ervaar je dat er in jouw leven nog open eindjes zijn – in de vorm van bepaalde verliezen – waar je iets mee wilt. Maar weet je niet hoe je dat in jouw leven vormgeeft? Laat het me weten, dan kijk ik samen met jou hoe je je (werkende) leven nog meer kunt laten stromen door het aan te gaan, in plaats van het tegen te houden.
Neem hier contact met me op of plan hieronder direct – geheel vrijblijvend – een online afspraak in.
BOEK EEN GRATIS KENNISMAKING
Evelien van Es is internationaal business & life coach, spreker en auteur van Wees Onverbiddelijk Jezelf en De Kracht van Purpose-gedreven organisaties. Ze begeleid individuen en teams bij hun transformaties, maakt het voor hen (nog) onzichtbare zichtbaar en helpt van binnenuit helderheid creëren. Evelien is warm, betrokken, intuïtief en resultaatgericht. Naast haar eigen (Signature 4 Success) methodiek, werkt ze ook met Human Design & de Gene Keys. Naast haar ruime ervaring als coach heeft ze 20 jaar ervaring in en voor het bedrijfsleven als leidinggevende, interimmanager en consultant. Ze heeft een Master degree in Sociaal Culturele Wetenschappen (VU) en is sinds 2006 ondernemer. Daarnaast werkt ze als vrijwilliger in een hospice. Meer info.
No Comments